آشنایی با دریاها

خانه ما زمین، اقیانوس هایی دارد که بیشتر آن را پوشانده اند و قاره هایی دارد که بالای سطح دریا قرار دارند.

زندگی روی سیاره زمین از دریاها منشأ گرفته و اقیانوس ها در ادامه به خانه جانوران زنده شناور تبدیل شده

اند

.

اقیانوس ها بیشتر سطح زمین یعنی حدود 07 درصد سطح زمین را می پوشانند. اقیانوس ها 70 درصد ذخیره

آب روی زمین را در خود دارند. یعنی تنها حدود سه درصد آب سطح زمین شیرین است. 07 درصد بارندگی

کره زمین بر روی اقیانوس ها رخ می دهد و اقیانوس ها منبع 78 درصد بخار آب کره زمین هستند. اقیانوس

های زمین در منظومه شمسی بی همتا هستند. هیچ سیاره دیگری در منظومه شمسی آب مایع ندارد )اگرچه

تحقیقات جدید نشان می دهد که مریخ ممكن است در گذشته های نزدیك مقداری آب مایع داشته است(

از نظر وزنی حدود 5.3 درصد از اقیانوس ها نمك است. به عبارتی میزان نمك در یك تن آب اقیانوس ها

53 کیلو است

.

شورترین آب، آب دریای سرخ و خلیج فارس است که شوری آنها حدود 07 پوند در 0777

پوند آب است. دریاهایی که کمترین شوری را دارند در مناطق قطبی هستند که هم ذوب یخ قطبی و هم مقدار

زیاد باران میزان نمك را کم می کند

.

کشور ایران دارای شكلی شبیه به لوزی است که قطر بزرگ آن 2.237 کیلومتر از دامنهی آرارات در شمال

غربی تا بندر گواتر در جنوب شرقی، و قطر کوچك آن 0.077 کیلومتر از سرخس در شمال شرقی تا دهانه

2

اروند رود در جنوب غربی است. این لوزی را در جهت شمالی - جنوبی خطی به طول 0.223 کیلومتر در

امتداد نصف النهار شرقی به دو نیمه ی شرقی و غربی، و خط دیگری به طول مشابهی روی مدار شمالی به دو

نیمه شمالی و جنوبی تقسیم می کند. مساحت ایران حدود یك بیست و هفتم وسعت قاره ی آسیا و یك نودم

وسعت خشكی های جهان است. ایران از شمال به جمهوریهای ارمنستان و آذربایجان، دریای خزر و جمهوری

ترکمنستان، از مشرق به افغانستان و پاکستان، از جنوب به دریای عمان و خلیج فارس و از مغرب به

جمهوریهای عراق و ترکیه محدود است. در مجموع ایران دارای حدودا 3777 کیلومتر نوار ساحلی در شمال

و جنوب کشور است.

خلیج فارس

خلیج فارس، آبراهی است که در امتداد دریای عمان و در میان ایران و شبهجزیره عربستان قرار دارد.

مساحت خلیج فارس 250.005 کیلومتر مربع است، و پس از خلیج مكزیك و خلیج هادسون سومین خلیج

بزرگ جهان بشمار میآید. خلیج فارس از شرق از طریق تنگه هرمز و دریای عمان به اقیانوس هند و دریای

عرب راه دارد، و از غرب به دلتای رودخانه اروندرود، که حاصل پیوند دو رودخانه دجله و فرات و پیوستن

رود کارون به آن است،ختم میشود.

کشورهای ایران ، عمان، عراق، عربستان سعودی، کویت، امارات متحده عربی، قطر و بحرین در کناره خلیج

فارس هستند. در این میان سواحل شمالی خلیجفارس تماماً در جغرافیای سیاسی ایران قرار دارند. به سبب

وجود منابع سرشار نفت و گاز در خلیج فارس و سواحل آن، این آبراهه در سطح بینالمللی، منطقهای مهم و

راهبردی بشمار میآید

.

3

تصاویری از خلیج فارس

خلیج فارس در 20 تا 57 درجه و 57 دقیقه عرض شمالی و 07 تا 38 درجه و 23 دقیقه طول شرقی از نصف

النهار گرینویچ قرار دارد. این خلیج توسط تنگه هرمز به دریای عمان و از طریق آن به دریاهای آزاد مرتبط

است. از بین کشورهای همسایه خلیج فارس، کشور ایران بیشترین مرز آبی مشترک را با خلیج فارس دارا

میباشد. طول مرز آبی کشور ایران با خلیج فارس، با احتساب جزایر در حدود 0777 کیلومتر و بدون احتساب

جزایر در حدود 0077 کیلومتر میباشد. طول خلیج فارس از تنگه هرمز تا آخرین نقطه پیشروی آن در جهت

غرب در حدود 773 کیلومتر است. عریض ترین بخش خلیج فارس 077 مایل ) 277 کیلومتر( میباشد. عمیق

ترین نقطه خلیج فارس با عمق 75 متر در 03 کیلومتری تنب بزرگ و کم عمق ترین نقطه آن با عمقی بین

07 تا 57 متر در سمت غرب میباشد. همچنین جزایر متعددی در خلیج فارس وجود دارند.

آشنایی با بنادر

بندر

بندر نقطه ای است در کرانه دریا که کشتی ها در کنار آن پهلو می گیرند و یا لنگر می اندازند تا در آنجا

بارگیری و یا بار خود را تخلیه نمایند. اینگونه نقاط معمولا با تاسیساتی مانند اسكله و ساختمان و تسهیلات

مخابراتی و ارتباطی همراه است.به محل استقرار این تاسیسات در بندر، بندرگاه گفته می شود.

اکثر بنادر ایران پایانه های مهم تجاری هستند که بخش اعظمی از واردات و صادرات کشور از طریق این بنادر

انجام می شود. بسیاری از این بنادر نیز در کنار فعالیت تجاری محل های مهمی برای تولید به حساب می

4

آیند

.

از مهمترین بنادر ایران می توان به بندر شهید رجایی ، بندر امام خمینی، بندر انزلی، چابهار نام برد.

درادامه بابندرشهید جایی و امام خمینی بیشتر آشنا می شویم :

بندر شهید رجایی

بندر شهیدرجایی بزرگترین بندر ایران به لحاظ مساحت است. مساحت دو هزار و 077 هكتاری این بندر در

کنار موقعیت آن در شمال تنگه هرمز شرایطی استثنایی را فراهم آورده است

.

ظرفیت پذیرش کالا در این بندر 07 میلیون تن در سال است و ظرفیت مجموع 25 انبار مسقف آن نزدیك

به 070 هزار متر مربع است که بخش مهمی از این انبارها مربوط به انبارهای ترانزیت و انبارهای کالایی

است. ترمینال کانتینری این بندر بزرگ هم 5 میلیون

TEU

ظرفیت دارد. در بندر شهید رجایی 25 پست

اسكله به طول 8 هزار و 50 متر قرار گرفته است که عمق اسكله ها 03 متر برآورد شده است

.

از ویژگی های

مهم این بندر این است که به غیر از راه های ارتباطی دریایی و هوایی، خطوط ریلی هم برای انتقال کالاها در

آن راه اندازی شده است. طول خطوط داخلی راه آهن قدیم در این بندر 25.3 کیلومتر است و 08 کیلومتر راه

آهن جدید نیز در آن در حال احداث است. فاصله بندر شهید رجایی با تهران یك هزار و 370 کیلومتر است.

این بندر که استان هرمزگان واقع شده است تا مرکز استان یعنی بندرعباس 57 کیلومتر فاصله دارد که البته

فاصله آن تا مرکز بندرعباس 53 کیلومتر برآورد شده است.

تصاویری از بندر شهید رجایی

5

بندر امام خمینی

دیگر بندر بسیار بزرگ کشور بندر امام خمینی است که یك هزار و 800 هكتار مساحت دارد. این بندر

استراتژیك در استان خوزستان و در شمال غربی خلیج فارس واقع شده است و ظرفیت پذیرش کالای آن 50

میلیون تن در سال برآورد شده است. این بندر هرچند در ظرفیت پذیرش کالا با اختلاف پس از بندر شهید

رجایی قرار دارد اما مساحت انبارهای مسقف آن بسیار بیشتر از دیگر بندر بسیار بزرگ کشور است. به گونه

ای که 322 هزار متر مربع انبار مسقف در بندر امام خمینی ساخته شده و مساحت محوطه و باراندازهای آن

دو میلیون و 077 هزار متر مربع است. ظرفیت ترمینال کانتینری بندر امام خمینی 077 هزار

TEU

و تعداد

اسكله های فعال آن 50 پست است که طول آن ها 0 کیلومتر و عمق اسكله ها 05.3 متر برآورد شده است.

از دیگر ویژگی های ان بندر خطوط منظم راه آهن داخلی به 027 کیلومتر است. فاصله بندر امام خمینی با

اهواز 077 کیلومتر و مسافت آن با پایتخت کشور 737 کیلومتر است. این بندر مهم در 007 کیلومتری

فرودگاه اهواز و 077 کیلومتری فرودگاه آبادان قرار دارد اما نزدیكترین فرودگاه به این بندر فرودگاه ماهشر

است که در 07 کیلومتری بندر امام خمینی قرار گرفته است.

تصاویری از بندر امام خمینی

6

جزایر مهم ایران

کشور عزیزمان ایران دارای جزایر بسیار زیبایی نظیر کیش، قشم، ابوموسی، مینو، فارسی،شتور، فرور بزرگ و

کوچك و هندروابی و ..... می باشد. در ادامه به بررسی برخی از این جزایر می پردازیم.

جزیره کیش

می خواندند. این جزیره ی بیضی شكل در جنوب غربی بندرعباس و » قیس « در گذشته این جزیره را به نام

در میان آب های نیلگون خلیج فارس واقع شده است. جزیره ی کیش از نظر محیط زیست طبیعی، یكی از

زیباترین مناطق خلیج فارس محسوب می شود.

سواحل کم نظیر این جزیره ی مرجانی، نه تنها در فصول گوناگون سال، بلكه در طول یك روز و در ساعات

مختلف جلوه های گوناگون و بسیار زیبایی از طبیعت را به تماشا می گذارند. سواحل کیش دارای زیباترین

منظره ی غروب خورشید است. از جمله نقاط دیدنی جزیره ی کیش، آکواریوم بزرگ آن است که در گوشه

ی شرقی جزیره با معماری زیبا قرار داد و گونه های مختلف ماهیان و آبزیان اطراف جزیره در آن به تماشا

گذاشته شده اند. جزیره ی کیش اولین بند آزاد تجاری ایران است که امروزه به طور روزانه هزاران نفر جهت

خرید و دیدار از زیبایی های طبیعی این جزیره به سمت آن عزیمت می کنند. از مناطق دیدنی کیش می توان

به مجموعه قنات های کاریز، پارک دلفین کیش، کشتی یونانی، درخت سبز )انجیر معابد(، شهر باستانی حریره

و... اشاره کرد

.

تصاویری از جزیره کیش

جزیره قشم

دومین بندر » جزیره قشم « . قشم بزرگ ترین جزیره ی ایران و بزرگ ترین جزیره ی غیرمستقل دنیاست

آزاد تجاری ایران است که سواحل آن برای ایجاد لنگرگاه مناسب است. این جزیره پانزده بندر صیادی و

7

تجاری دارد. قشم دارای جمعیت غیربومی و مهاجر بسیاری است که به طور عمده در بخش های تجارت،

بازرگانی، صنایع و معادن، ادارات و دوایر دولتی و تشكیلات سازمان منطقه ی آزاد قشم و دیگر بخش های

خدماتی به فعالیت اشتغال دارند. اولین و مهم ترین جامعه ی گیاهی جزیره در جنگل های حرا مشاهده می

شود. پستانداران قشم عبارتند از چهار گونه خفاش که بك نوع آن میوه خوار است. چهار گونه جونده، یك

نوع از خارپشت، خرگوش، روباه و جبیر نیز در قشم شناسایی شده است. در گشت و گذاری چند روزه در

جزیره قشم به آسانی می توان تا صد گونه از پرندگان را مشاهده کرد.

تصاویری از جزیره قشم

جزیره ابوموسی

جنوبی ترین جزیره ی ایرانی آب های خلیج فارس، جزیره ابوموسی است. این جزیره در 222 کیلومتری

بندرعباس و 03 کیلومتری بندر لنگه واقع شده است.در حال حاضر مالكیت جزیره ی ابوموسی به همراه جزایر

تنب در دست ایران است، اما متأسفانه گاهی ادعاهایی از سوی دولت امارات متحده ی عربی مطرح می شود؛

این موضوع از آن جا برمی خیزد که خلیج فارس دریای کم عمقی برای نفت کش ها شمرده می شود و نفت

کش ها پس از بارگیری نفت در مخازن شان به شدت سنگین شده و کف آنها به کف خلیج فارس نزدیك

می شود، در نتیجه خطر به گل نشستن شان شدت می گیرد. تنها مسیر قابل کشتیرانی برای نفت کش های

حامل نفت، فاصله ی میان جزیره ابوموسی و تنب است.

8

تصاویری از جزیره ابو موسی

جزیره هندرابی

این جزیره در حد فاصل بین دو جزیره ی کیش و لاوان قرا گرفته است. فعالیت های صنعتی یا بهره برداری

از معادن و منابع زیرزمینی و حتی صنایع دستی در هندرابی وجود ندارد. محیط زیست جزیره به دلیل بسته

بودن آن محدود است و موجوداتی از قبیل انواع پرندگان کوچك، پرندگان مهاجری )نظیر باز و شاهین( و

انواع کمی از خزندگان و موش صحرایی در آن جا یافت می شود.

جزیره هندرابی از نظر سیاحت و ایرانگردی از زیرمجموعه های کیش است که با توجه به امكانات و استعداد

طبیعی جزیره از نظر آب، خاک، هوا و شرایط خاص تجاری قادر است بخشی از نیازهای سیاحتی و گردشگری

ایرانگردان را تأمین کند.

تصاویری از جزیره هندورابی

9

آشنایی با دریاها

خانه ما زمین، اقیانوس هایی دارد که بیشتر آن را پوشانده اند و قاره هایی دارد که بالای سطح دریا قرار دارند.

زندگی روی سیاره زمین از دریاها منشأ گرفته و اقیانوس ها در ادامه به خانه جانوران زنده شناور تبدیل شده

اند

.

اقیانوس ها بیشتر سطح زمین یعنی حدود 07 درصد سطح زمین را می پوشانند. اقیانوس ها 70 درصد ذخیره

آب روی زمین را در خود دارند. یعنی تنها حدود سه درصد آب سطح زمین شیرین است. 07 درصد بارندگی

کره زمین بر روی اقیانوس ها رخ می دهد و اقیانوس ها منبع 78 درصد بخار آب کره زمین هستند. اقیانوس

های زمین در منظومه شمسی بی همتا هستند. هیچ سیاره دیگری در منظومه شمسی آب مایع ندارد )اگرچه

تحقیقات جدید نشان می دهد که مریخ ممكن است در گذشته های نزدیك مقداری آب مایع داشته است(

از نظر وزنی حدود 5.3 درصد از اقیانوس ها نمك است. به عبارتی میزان نمك در یك تن آب اقیانوس ها

53 کیلو است

.

شورترین آب، آب دریای سرخ و خلیج فارس است که شوری آنها حدود 07 پوند در 0777

پوند آب است. دریاهایی که کمترین شوری را دارند در مناطق قطبی هستند که هم ذوب یخ قطبی و هم مقدار

زیاد باران میزان نمك را کم می کند

.

کشور ایران دارای شكلی شبیه به لوزی است که قطر بزرگ آن 2.237 کیلومتر از دامنهی آرارات در شمال

غربی تا بندر گواتر در جنوب شرقی، و قطر کوچك آن 0.077 کیلومتر از سرخس در شمال شرقی تا دهانه

اروند رود در جنوب غربی است. این لوزی را در جهت شمالی - جنوبی خطی به طول 0.223 کیلومتر در

امتداد نصف النهار شرقی به دو نیمه ی شرقی و غربی، و خط دیگری به طول مشابهی روی مدار شمالی به دو

11

نیمه شمالی و جنوبی تقسیم می کند. مساحت ایران حدود یك بیست و هفتم وسعت قاره ی آسیا و یك نودم

وسعت خشكی های جهان است. ایران از شمال به جمهوریهای ارمنستان و آذربایجان، دریای خزر و جمهوری

ترکمنستان، از مشرق به افغانستان و پاکستان، از جنوب به دریای عمان و خلیج فارس و از مغرب به

جمهوریهای عراق و ترکیه محدود است. کشور ایران 830 کیلومتر مرز آبی در جنوب دریای خزر، 070

کیلومتر در دریای عمان و 0.237 کیلومتر درخلیج فارس، یعنی جمعاً 2.077 کیلومتر مرز دریایی دارد.

خلیج فارس

خلیج فارس، آبراهی است که در امتداد دریای عمان و در میان ایران و شبهجزیره عربستان قرار دارد.

مساحت خلیج فارس 250.005 کیلومتر مربع است، و پس از خلیج مكزیك و خلیج هادسون سومین خلیج

بزرگ جهان بشمار میآید. خلیج فارس از شرق از طریق تنگه هرمز و دریای عمان به اقیانوس هند و دریای

عرب راه دارد، و از غرب به دلتای رودخانه اروندرود، که حاصل پیوند دو رودخانه دجله و فرات و پیوستن

رود کارون به آن است،ختم میشود.

کشورهای ایران ، عمان، عراق، عربستان سعودی، کویت، امارات متحده عربی، قطر و بحرین در کناره خلیج

فارس هستند. در این میان سواحل شمالی خلیجفارس تماماً در جغرافیای سیاسی ایران قرار دارند. به سبب

وجود منابع سرشار نفت و گاز در خلیج فارس و سواحل آن، این آبراهه در سطح بینالمللی، منطقهای مهم و

راهبردی بشمار میآید

.

تصاویری از خلیج فارس

11

خلیج فارس در 20 تا 57 درجه و 57 دقیقه عرض شمالی و 07 تا 38 درجه و 23 دقیقه طول شرقی از نصف

النهار گرینویچ قرار دارد. این خلیج توسط تنگه هرمز به دریای عمان و از طریق آن به دریاهای آزاد مرتبط

است. از بین کشورهای همسایه خلیج فارس، کشور ایران بیشترین مرز آبی مشترک را با خلیج فارس دارا

میباشد. طول مرز آبی کشور ایران با خلیج فارس، با احتساب جزایر در حدود 0777 کیلومتر و بدون احتساب

جزایر در حدود 0077 کیلومتر میباشد. طول خلیج فارس از تنگه هرمز تا آخرین نقطه پیشروی آن در جهت

غرب در حدود 773 کیلومتر است. عریض ترین بخش خلیج فارس 077 مایل ) 277 کیلومتر( میباشد. عمیق

ترین نقطه خلیج فارس با عمق 75 متر در 03 کیلومتری تنب بزرگ و کم عمق ترین نقطه آن با عمقی بین

07 تا 57 متر در سمت غرب میباشد. همچنین جزایر متعددی در خلیج فارس وجود دارند.

محیط زیست دریایی

محیط زیست عبارت ترکیبی از دانشهای متفاوت در علم است که شامل مجموعهای از عوامل زیستی و محیطی

در قالب محیط زیست و غیر زیستی )فیزیكی، شیمیایی( است که بر زندگی یك فرد یا گونه تأثیر میگذارد و

از آن تأثیر میپذیرد. امروزه این تعریف غالباً به انسان و فعایتهای او مرتبط میشود و میتوان محیط زیست

را مجموعهای از عوامل طبیعی کره ی زمین، همچون هوا، آب، اتمسفر، صخره، گیاهان و غیره، که انسان را

احاطه میکنند خلاصه کرد

.

دریا به عنوان یكی از زیستگاه های اصلی جهان دربردارنده بسیاری از گونه های جانوری و گیاهی می باشد و

حفظ و نگهداری آن وظیفه اصلی همه ی انسان ها می باشد. متاسفانه مرزهای آبی کشور عزیزمان نیز

همواره در معرض خطرات زیست محیطی قراردارند.

12

کشتی های نظامی ساخت ایران

مرزهای آبی به عنوان یكی از مهمترین نقاط حساس هر کشور شناخته شده و حفظ امنیت در آنها برای هر

کشورامری ضروری می باشد. خوشبختانه کشور عزیزمان ایران در زمینه نظامی در حوزه دریا به موفقیت های

چشمگیری دست پیدا کرده است. در ادامه چند نمونه از مهمترین این دستاورد ها تشریح می شود.

ناوشکن جماران

ناو جماران نخستین نمونه از کشتی های جنگی ساخت ایران است.ناو جماران بزرگترین کتشی نظامی ساخته

شده در کشور است. به موشكهای ضدکشتی و سطحبههوا، اژدرانداز، توپ پدافندی، ابزار ناوبری الكترونیكی

نوین و امكانات جنگ الكترونیك مجهز است. این کشتی با طول 70 متر، ظرفیت 0027 تُن و سرعت 57 گره

دریایی 38( کیلومتر بر ساعت(، توانایی حمل 007 ملوان و حمل بالگرد و سوختگیری آنها را نیز دارد. این

کشتی در ایران با بكارگیری قطعات داخلی و خارجی و همكاری 027 دانشگاه ایرانی طراحی و ساخته شده

است. موتور این کشتی ساخت فرانسه است، اما به دلیل تحویل دادهنشدن کامل گیربكس، شفت و پروانه طبق

قرارداد، این قطعات از جمله شفت 02 متری آن با وجود دشواری توسط متخصصین ایرانی ساخته شده است.

14

ناوشكن جماران

ناوشکن دماوند

ناوشكن دماوند که قابلیت حمل بالگرد را نیز دارد مجهز به جدیدترین و پیشرفته ترین سامانه های تسلیحاتی

الكتریكی و ناوبری روز دنیا بوده و از سیستمهای پیچیده دفاعی برخوردار است

.

ناوشكن دماوند توسط کارکنان

وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مصلح و با همكاری حدود 077 دانشگاه، مرکز تحقیقاتی و تولید کنندگان و

صنایع ایرانی ساخته شده است

.

ناوشكن دماوند را که در مراحل تست نهایی قرار دارد به پهپادهای شناسایی

و رزمی مجهز شده و علاوه بر فناوری استفاده از پهپاد، نسبت به ناوشكن جماران 0، از کروزهای دریایی بهروزتر

و پیشرفتهتری نیز استفاده شده است

.

این ناوشكن نسبت به نمونه مشابهش که همان ناوشكن جماران است، طول بیشتر ولی در عین حال وزن کمتر

و قابلیتهای بیشتری در حوزه تجهیزات و تسلیحات، حمل نفرات و قدرت مانور و چالاکی بالایی دارد

.

این

شناور با قابلیت تدافع، تهاجم و رهگیری همزمان اهداف هوایی، سطحی و زیرسطحی، مسلح سامانه موشكی

کروز، اژدرافكن، سامانههای توپ 08 و 07 میلیمتری، سامانههای پردازش راداری، رادارهای تاکتیكی سطحی

و هوایی است

.

به کارگیری رادار کنترل آتش با قابلیت ردیابی جنگندهها و موشكهای کروز، به کارگیری سامانه کنترل

مانیتورینگ بهمنظور کنترل و هماهنگی عملیاتی فیمابین موتور، شافت، پروانه و ناوبری و به کارگیری سیستم

رانش با توان بالا جهت تأمین سرعت بهینه شناور از نقاط برجسته این شناور است که نسبت به پروژه مشابه

قبلی ارتقا یافته و بهینهسازی شده است

.

15

ناوشكن پیشرفته دماوند ) جماران 2( حدود 077 متر طول و بیش از 0577 تن وزن دارد و از کاربردی ترین

ناوشكنهای موجود در دنیا به شمار میآید، هزینه ساخت ناوشكن جماران 2، براساس اعلام مقامات نظامی

کشورمان، یكچهارم قیمت مشابه خارجی آن است

.

بومیسازی تجهیزاتی مانند رادار هوایی، سونار فعال و غیرفعال، رادار کنترل آتش، سامانههای مخابرات

داخلی و تهدادی دیپر از تجهیزات از دیگر ویژگیهای ناوشكن دماوند اعلام شده است که مجموعه این

تجهیزات بهصورت بومی در سازمانهای تابعه وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح تولید شده است

.

ناوشكن دماوند

آشنایی با صنایع مرتبط با نفت و گاز

میدانهای نفتی ایران، مشتمل بر مخازن، حوضهها و میدانهای نفتی واقع در قلمرو خاکی و آبی

کشور ایران است. برخی از این میادین در حال حاضر فعال و تعدادی نیز غیرفعال و یا در حال توسعه میباشند

.

16

عمده فعالیت های استخراج نفت و گاز در کشور عزیزمان ایران در خلیج فارس صورت می گیرد ، البته در

سال های اخیر نیز اکتشافات نفتی در دریای خزر نیز شروع و در مسیر رشد قابل قبولی قرار دارد.

سكوی حفاری نیمه شناور امیرکبیر به منظور انجام عملیات حفاری اکتشافی نفت و گاز جهت برداشت اولین

سهم نفتی ایران در دریای مازندران طراحی شده است. فعالیت های مهندسی تفصیلی، مهندسی کارگاهی،

خرید، تامین تجهیزات و ماشین آلات پیشرفته حفاری و ساخت سكو با تكنولوژی خاص توسط شرکت صدرا

بر اساس طرح پایه 0777

-GVA در کارخانه مجتمع دریای خزر انجام شده است

.

تجهیزات و ماشینآلات سكوی حفاری نیمهشناور امیرکبیر از نوع پیشرفته ترین در صنعت حفاری فراساحلی

است که در ساخت سكو استفاده شده است

. اجزای سكو شامل عرشه، روپانتون و چهار ستون است .

سكوی نیمهشناور امیرکبیر با وزن 00077 تن، سنگین ترین سازه دریایی کشور است، این سكو قادر به تولید

بیش از 00 مگاوات برق بوده و امكان اقامت 027 نفر بر روی آن فراهم شدهاست

.

سكوی امیرکبیر، قادر به حفاری در آبهای تا عمق 0777 متر بوده و همچنین قابلیت حفاری از کف دریا تا

عمق 8877 متری را دارد، تثبیت موقعیت سكو در محل حفاری توسط 7 لنگر 27 تنی و زنجیر انجام شدهاست

.

سكوی نیمه شناور امیر کبیر

برای سكوی امیرکبیر حدود 07 هزار و 077 نقشه اصلی طراحی شد، صرف نظر از خود سكو، به شكلی باید

تأمین پشتیبانی سكو نیز صورت میگرفت چرا که این سكو، سكوی شناور تثبیت با لنگر است و به همین جهت

باید شناورهای لنگرانداز برای این کار تهیه میشد

.

17

این سكو حفاری با کمك دو شناور به محل انجام حفاری منتقل شد که این دو شناور در زمان لنگراندازی، به

سكو در تثبیت جایگاه خود کمك میکنند

.

به منظور افزایش پتانسیل باربری در سكوی امیرکبیر عرشه فرود

هلیکوپتر آن از جنس آلومینیومی طراحی و نصب شده، این در حالی است که عرشه فرود هلیکوپتر در سكوی

شهیدرجایی و ایران خزر فولادی است

.

عمق حداکثر خزر 777 تا 0777 متر است و حفاری چاههای نفت کشور در دریای خزر در عمق حدود

777 متر از دریا در حال انجام است . شرکت ملی نفت ایران در دومین حلقه چاه اکتشافی توسط سكوی

نیمه شناور امیر کبیر در دریای خزر موفق به حفاری در عمق 5277 متری شده است.

شرکت ملی نفتكش ایران با 87 سال سابقه وظیفه حمل نفت خام صادراتی ایران به بنادر مختلف جهان و به

موازات آن توزیع فراورده های نفتی متعلق به شرکت ملی نفت ایران در بنادر و جزایر مختلف خلیج فارس را

بر عهده دارد، دارای بزرگترین ناوگان نفتكش در منطقه خاور میانه است. شرکت ملی نفتكش ایران در شهریور

0550 با سرمایه ای برابر 087 میلیون ریال توسط بنیاد پهلوی کار خود را آغاز کرد . سفارش اولین نفتكش

به یك کارخانه کشتی سازی هلندی با ظرفیت 53 هزار تن منعقد و در اول بهمن 0550 به آب انداخته شد

.یك سال بعد هم دومین نفتكش تحویل گرفته شد .این دو فروند کشتی تا سال 0503 با پرچم هلند مشغول

به کار بودند و در این سال با تغییر تابعیت پرچم ایران جایگزین پرچم هلند شد

.

تاسیس شرکت ملی نفتكش ایران از اشكالات فروش نفت در زمان ملی شدن صنعت نفت در ایران ریشه

گرفت .در آن تاریخ حدود 03 درصد کشتی های نفتكش جهان به شرکت های بزرگ نفتی تعلق داشت و

حدود 07 درصد به دولت ها و 53 درصد بقیه به شرکت های خصوصی. شرکت ملی نفتكش با در نظر گرفتن

کشتی های ملكی درحال ساخت دارای ناوگانی به ظرفیت 00 میلیون تن متشكل از 30 فروند نفتكش دوجداره

فوق مدرن بوده و عنوان چهارمین کشتیرانی بزرگ نفت جهان را به خود اختصاص داده و هم اکنون در صدد

تشكیل ناوگان ال ان جی، اولین ناوگان تانكرهای مواد پتروشیمی و حفظ جایگاه عالی در بازارهای کشتیرانی

جهان است.

18

کشتی نفت کش

هماکنون ناوگان نفتكش ایران با ظرفیت 08 میلیون تن حمل محمولههای نفتی در رتبه دوم جهان قرار گرفته

است

.

آشنایی با آبزیان دریایی

آبزیان، به جانورانی اطلاق می شوند که زندگیشان وابسته به آب بوده و ساکن اقیانوس ها، دریاها و رودخانه

ها و غیره می باشند و قادر به زندگی در خشكی نیستند. همچنین آبزیان از نظر نوع زیست؛ به دو صورت

ماهیان سردآبی و ماهیان گرم آبی وجود دارند که براساس مشخصات فیزیولوژیكی خود در اقیانوس ها، دریاها،

خلیج ها، رودخانه ها، تالاب هاپراکنده اند

.

طبق تقسیم بندی های انجام شده آبزیان به سه گروه ماهی های استخوانی، ماهی های غضروفی و گروه های

مختلف ماهی های بدون آرواره تقسیم می شوند

.

ماهیان و آبزیان دریای خزر

دریای خزر با وسعت حدود 058 هزار کیلومتر مربع، یكی از بزرگترین دریاچه های جهان به شمار می رود

که در شمال ایران واقع شده است. تنوع زیستی در این دریاچه، به دلیل تغییرات زمین در گذشته، بالا و پایین

رفتن قابل ملاحظه سطح آن، نمكی و غیرنمكی بودن، خصوصیات اکولوژیكی و ویژگی های آب و ترکیبات

شیمیایی آن در نقاط مختلف این پهنه آبی، بسیار متنوع است. براساس گزارش ارایه شده؛ حدود 077 گونه

19

ماهی و 0 گونه پستاندار یعنی فك دریایی در دریای خزر شناسایی شده است. علاوه بر گونه های جانوری،

حدود 072 گونه و زیرگونه گیاهی در دریای خزر وجود دارد

.

ماهیان دریای خزر براساس نوع کاربردی به سه دسته: ماهیان خاویاری، ماهیان استخوانی و ماهیان کیلكا

تقسیم می شوند

.

ماهیان خاویاری

:

از خانواده تاس ماهیان به شمار می روند. ماهیان خاویاری جزو گران قیمت ترین و کم

نظیرترین گونه ی آبزیان هستند که حدود 77 درصد از صید این ماهیان به دریای خزر اختصاص دارد. ماهیان

خاویاری دارای انواع مختلفی است که عبارتند از: فیل ماهی، ماهی شیپ، تاس ماهی روسی یا چال باش، تاس

ماهی ایران یا قره برون، ماهی ازون برون، استرلیاد و کالوگا

.

ماهی خاویار

ماهیان استخوانی

:

این نوع از ماهیان دارای 00 گونه و زیرگونه است که در اقتصاد و تامین درآمد صیادان

از اهمیت بالایی برخوردار است. از انواع ماهیان استخوانی می توان: ماهی سفید، ماهی کفال، ماهی سوف ،

ماهی سیم، ماهی کپور، ماهی کلمه و ماهی ماش را نام برد

.

ماهی سفید

21

ماهیان کیلکا

:

از خانواده شك ماهیان یا هرنیگ ها هستند. ماهی کیلكا یكی دیگر از مهم ترین ماهیان دریای

خزر است که با وجود داشتن جثه بسیار کوچك؛ سرشار از پروتیین، ویتامین های

A,B,E,D,K

و کلسیم

است. زیستگاه اصلی این ماهی در قسمت های جنوبی دریای خزر است و در حال حاضر نیز حدود 5 گونه

ماهی کیلكا در دریای خزر به نام های: ماهی کیلكای آنچوری، ماهی کیلكای چشم درشت و ماهی کیلكای

معمولی گزارش شده است

.

ماهی کلیكا

ماهیان و آبزیان خلیج فارس و دریای عمان

خلیخ فارس با وسعت حدود 207 هزار کیلومتر، بزرگ ترین زیستگاه موجودات دریایی و پهناورترین آکواریوم

دریایی است که در جنوب ایران واقع شده است. براساس گزارش ارایه شده از سوی موسسه اکولوژی خلیج

فارس و دریای عمان، حدود 037 گونه از انواع ماهی های تزیینی و غیر تزیینی، خوراکی و غیر خوراکی در

این خلیج شناسایی شده که از این میان حدود 057 گونه ماهی تزیینی است. از نظر تعداد و فراواتی ماهیانی

چون: ملوان ماهی، جراح ماهی، هامور ماهی و طوطی ماهی از فراوانی ترین ماهی های تزیینی و دلقك ماهی و

اسب ماهی از کمیاب ترین ماهی های خلیج فارس به شمار می آیند

.

ماهی های تزیینی خلیج فارس و دریای عمان: حدود 057 گونه ماهی تزیینی در این پهنه آبی وجود دارد که

برخی از آن ها عبارتند از: امپراتور، جراح دم زرد، آنتن دار، دلقك آبی، کاردینال، هامور، دم گاوی، سگ ماهی،

نئون، آرایشگر، خروس دریایی، پیكاسو، پیكاسوی مشكی، ملوان، شاخدار، صندوق ماهی، چیتی، شقایق و ماهی

ژله

.

21

ماهی های خوراکی خلیج فارس و دریای عمان: همچنین خلیج فارس زیستگاه انواع ماهی های خوارکی و کم

نظیری است که از هزار سال پیش در این بستر دریایی به حیات خود ادامه داده اند. مهم ترین انواع ماهیان

خوراکی خلیج فارس عبارتند از: قباد یا شاه ماهی، حلوا سیاه، شوریده، سرخو، شعری، سبیتی، سنگسر یا دختر

ناخدا، میش ماهی یا ماهی کر، ماهی راشگو، ماهی سچل، ماهی صافی، ماهی ساردین، شیرماهی و شورت

.

از دیگر ماهیان موجود در خلیج فارس که جزو ماهی غیرخوراکی می باشد می توان: اره ماهی، بمبك، ماهی

لقمه، اسب ماهی را نام برد

.

خلیج فارس نه تنها زیستگاه مهمی برای انواع ماهیان محسوب می شود؛ بلكه آبزیان مختلفی چون انواع

خرچنگ ها، شقایق ها، مرجان ها، صدف ها، حلزون ها، اسفنج ها و نرم تنان و سخت پوستان در آن ساکن

است » میگو « هستند. مهم تری و با ارزش ترین سخت پوست موجود در خلیج فارس

.

صنننعت شننیلات و بهره برداری از ذخایر و منابع دریایی، به عنوان یكی از منابع تامین کننده امنیت غذایی

ک شور همواره مورد توجه بوده ا ست. در ک شور ما، سازمان شیلات ایران به عنوان متولی امور صید و آبزی

پروری ، مدیریت و هدایت فعالیت های صنننید و صنننیادی در طول حدود 3777 کیلومتر نوار سننناحلی) با

احتساب جزایر( را بر عهده داشته و با ساخت و تجهیز بیش از 07 بندر صیادی در طول این نوار ساحلی زیر

ساخت های لازم را برای رونق هرچه بیشتر این صنعت فراهم آورده است.

خلیج فاس و دریای عمان

خلیج فارس و دریای عمان با داشتن ذخایر متنوع و قابل توجه دریایی، نقش مهمی در تولید و تأمین پروتئین

مورد نیاز جامعه دارند . به طوری که از مجموع 300 هزار تن صننید آبزیان دریایی در سننال 0572 حدود

22

005 هزار تن متعلق به خلیج فارس و دریای عمان و 00 هزار تن مربوط به دریای خزر بوده اسنننت و این

نسبت در سالهای گذشته با اندکی کم و زیاد تقریباً ثابت بوده است.

طبقه بندی آبزیان خلیج فارس و دریای عمان با معیارهای متفاوتی صورت می گیرد. در یك طبقه بندی می

توان گروههای آبزی درمحدوده آبهای جنوب کشور را به سطح زیان درشت، سطح زیان ریز ،کفزیان و میگو

تقسیم بندی کرد.

سطح زیان درشت

:

گروهی از ماهیان پلاژیك را تشكیل می دهند که شامل انواع تون ماهیان ، بادبان ماهی

، گونه های شبه تون ، نیزه ماهی و ... می باشد .عمده گونه هایی از تون ماهیان که در آبهای جنوبی کشور ما

وجود دارند عبارتند از، ماهی هوور ، تون زرد باله )گیدر(، هوور مسقطی ، زرده ، و تون منقوش .

این گروه از ماهیان معمولا بیشترین میزان صید دریایی را به خود اختصاص میدهند.

به طوری که از کل

مجموع 005 هزار تن صید آبهای جنوب کشور در سال 0572 حدود 207 هزار تن یعنی بیش از 37 درصد

آن متعلق به سنطح زیان درشنت یا گروه تون ماهیان بوده اسنت. بعد از سنطح زیان درشنت، میزان صنید

کفزیان، سطح زیان ریز و میگو به ترتیب در رده های بعدی قرار می گیرند.

بیشترین میزان تون ماهیان از منطقه دریای عمان و اقیانوس هند صید می شود.

ایران نیز به عنوان یكی از

اعضای کمیسیون تون ماهیان اقیانوس هند با بیش از 0577 فروند شناور ثبت شده در این کمیسیون به صید

این ماهیان اقدام می کند و از رتبه اول در بین کشننورهای منطقه غرب اقیانوس هند و رتبه دوم در بین کل

کشورهای عضو از نظر میزان صید تون ماهیان برخوردار می باشد.

دریای خزر

دریای خزر بزرگترین دریاچه جهان در بین ک شورهای ایران ، ترکمن ستان، رو سیه ، قزاق ستان و آذربایجان

واقع شده است . طول ساحل دریای خزر حدود 8077 کیلومتر است که 772 کیلومتر آن در ایران و 3077

کیلومتر در 0 کشور دیگر است.

23